Yıkım Müteahhidi Nedir? Yeni Yönetmelikle Gelen Zorunluluklar ve Yetki Sınıfları
Kentsel dönüşüm çalışmaları ve yapı yenilemeleri kapsamında, eski binaların yıkım süreçleri geçmişte çoğunlukla şantiye şeflerinin ve belediye görevlilerinin denetiminde yürütülüyordu. Ancak bu yaklaşım, hem güvenlik hem de çevresel etkiler açısından önemli riskler barındırıyordu.
Bu sorunları gidermek amacıyla, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 13 Ekim 2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan "Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik", 1 Temmuz 2022 itibarıyla yürürlüğe girdi. Yönetmelikle birlikte, yapı ruhsatına tabi binaların yıkımı artık yalnızca yetki belgesine sahip “Yıkım Müteahhitleri” tarafından gerçekleştirilebilecek.
Yıkım Müteahhidi Kimdir?
Yıkım müteahhidi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan yetki belgesi alarak, ruhsata tabi binaların ve istinat duvarlarının yıkımını yasal olarak gerçekleştirme hakkına sahip gerçek veya tüzel kişilerdir.
Yeni uygulamayla birlikte, mevcut bir yapıyı yıkıp yenisini inşa etmek isteyen kişiler artık bir yapı müteahhidi ile birlikte bir yıkım müteahhidi ile de çalışmak zorundadır.
Yıkım Müteahhitliği Yetki Sınıfları: Y1, Y2, Y3
Yıkım müteahhitliği üç farklı yetki seviyesine ayrılmıştır. Bu sınıflandırma; müteahhidin iş deneyimi, sahip olduğu ekipman ve personel sayısına göre belirlenmektedir:
Y1 Sınıfı (En Üst Seviye)
Yıkım kapsamı: Patlayıcı kullanarak veya kullanmadan her türlü binayı yıkabilir.
İş deneyimi: Son 5 yılda en az bir tanesi 30,50 m yüksekliğinde olmak üzere toplam 150.000 m² yıkım yapılmış olmalı.
Personel: En az 1 inşaat mühendisi
Ekipman: Uzun erişimli ekskavatörler, yükleyici, arazöz ve toz bastırma sistemleri
Y2 Sınıfı (Orta Seviye)
Yıkım kapsamı: Bina yüksekliği 51,50 m’yi geçmeyen yapılar. Patlayıcı kullanımı yasaktır.
İş deneyimi: Son 5 yılda en az biri 17,50 m yüksekliğinde olmak üzere toplam 50.000 m² yıkım
Personel: En az 1 inşaat mühendisi
Ekipman: Uzun erişimli ekskavatör, mini ekskavatör, yükleyici, arazöz, toz bastırma sistemi
Y3 Sınıfı (Giriş Seviyesi)
Yıkım kapsamı: Bina yüksekliği 13,50 m’yi, yapı yüksekliği 17,50 m’yi geçmeyen yapılar. Patlayıcı kullanılamaz.
İş deneyimi: Gerekmez.
Personel: İnşaat mühendisi zorunlu değil
Ekipman: 120 HP ekskavatör ve taşınabilir toz bastırma sistemi
Teminat hesaplama formülü:
Cari yılın yapı sınır bedeli birim maliyeti × asgari iş deneyim miktarı (m²) × (25 / 10.000)
.
Bu formüle dayalı olarak 2025 için belirlenen teminat miktarları:
Y1 Sınıfı: Yaklaşık 8.163.000 TL
Y2 Sınıfı: Yaklaşık 2.267.500 TL
Y3 Sınıfı: Yaklaşık 1.360.500 TL
Diğer Unsurlar Hakkında Notlar
Başvuru ücretleri (ruhsat harçları): 2022’de açıklanmış olan ücretler hâlen geçerli olabilir; ancak henüz 2025 yılı için resmi bir güncelleme yayımlanmış durumda değildir.
Yönetmelikte öngörülen ekipman ve personel zorunlulukları (örn. inşaat mühendisi istihdamı gibi) ise aynı şekilde devam etmektedir.
Teminat süresi, defterle kayıt zorunluluğu, banka veya sigorta şirketi teminatı gibi diğer mevzuat hükümleri de aynı yönetmelik kapsamında geçerli olmaya devam ediyor.
2025 Yılı Teminat Bedelleri
Yetki Sınıfı Teminat (TL, yaklaşık) En Az İş Deneyim Miktarı Patlayıcı Kullanımı Teknik Personel
Y1 ~ 8.163.000 ≥ 150.000 m², en az 30,50 m yüksekliğinde bina Evet 1 inşaat mühendisi
Y2 ~ 2.267.500 ≥ 50.000 m², en az 17,50 m yüksekliğinde bina Hayır 1 inşaat mühendisi
Y3 ~ 1.360.500 İş deneyimi zorunlu değil Hayır Teknik personel şartı yok
Yetki Belgesi Gerekmeyen Yıkım Durumları
Aşağıdaki durumlarda yıkım müteahhidi yetki belgesi aranmaz:
7269 sayılı Afet Kanunu kapsamındaki yıkımlar
6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Kanunu'na göre yapılan re’sen yıkımlar
3194 sayılı İmar Kanunu kapsamındaki kısmi yıkımlar ve kaçak yapıların idarelerce yıkılması
2863 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli yapıların yıkımı
Yeni yasal düzenlemeyle birlikte yıkım faaliyetleri daha profesyonel, güvenli ve denetimli bir yapıya kavuşmuştur. Artık bir yapının yıkımı için yapı müteahhidi dışında, ilgili sınıfta yetkilendirilmiş bir yıkım müteahhidiyle çalışmak zorunludur. Bu durum, hem şehir planlaması hem de iş güvenliği açısından önemli bir adımdı
